Bypass sonrası normal yaşama ne zaman döneceğim?
Açık kalp cerrahisi sonrasında iyileşme süreci yapılan ameliyata ve hastaya göre değişiklik gösterir. Her hastanın yoğun bakım süreci, hastanede kalış süresi ve normal aktivitelere dönüş hızı birbirinden farklıdır. Yaş, cinsiyet, obezite, KOAH, diyabet, hareketsiz yaşam, yeni geçirilmiş kalp krizi… gibi faktörlerin etkisi olabilmektedir.
İyileşme süresi ve normal aktivitelere dönüş
- Ameliyattan sonra hastanede kalış süresinin azalması: Ortalama minimal invaziv cerrahiden sonra 2 ila 5 gün kalırken geleneksel kalp ameliyatından sonra ortalama kalış süresi 7 ila 10 gündür.
- Hızlı iyileşme süresi: Ameliyattan sonraki ortalama iyileşme süresi minimal invaziv cerrahi ile 1 ila 4 haftadır. Standart geleneksel kalp ameliyatından sonra ortalama iyileşme süresi 6 ila 8 haftadır.
AMELİYAT SONRASI:
- İştahınızın geri dönmesi birkaç hafta sürebilir. Birçok hasta tat alma duyusunun azaldığını fark eder. Ancak geçicidir. Hatta bazı hastalar bir veya daha fazla hafta boyunca yemek kokusunun mide bulantısına neden olduğunu ifade eder.
- Özellikle bacağınızda ameliyat yarası varsa biraz şişkinlik olabilir. Bu bacak daha fazla şişmeye meyilli olacaktır. Bacaklarınızı kaldırmak şişmenin azalmasına yardımcı olacaktır. Ancak hekiminiz anti embolik veya durumunuza göre kompresyon çorabı verebilir.
- Uyku düzensizliği 2-3 hafta sürebilir. Yatarken ağrı kesici almanızın faydası olacaktır.
- Kabızlık ile ilgili problemleriniz olabilir. Lifli, meyve ve sebze ağırlıklı beslenme faydalı olacaktır. Gerekirse ilaç takviyesi alınmalıdır.
- Ruh halinizde değişiklikler olabilir. Bazen çok mutlu bazen depresif modda olabilirsiniz. Endişeye kapılmayın; zamanla düzelecektir.
- Göğüs kemiğiniz kesilmişse; ameliyatın erken döneminde ara sıra bir tıklama sesi veya hissi fark ederseniz (ilk günler, hafta) normal ancak devam eder ve kötüleşirse doktorunuzu aramalısınız.
- Kaslarınızda batma tarzı ağrılar zamanla daha iyi olacaktır. Ağrı kesici şikayetlerinizi azaltacaktır.
- Koroner bypass ameliyatınızda göğüs içi atardamarınız kullanıldıysa; göğsünüzün o tarafında uyuşma hissi olabilecektir. Aynı şekilde bacaktan alınan damar kesisi etrafında uyuşukluk olabilir. Bunlar normaldir.
AMELİYAT YARASI BAKIMI:
Sahip olduğunuz kesi türü, geçirdiğiniz kalp ameliyatı türüne bağlıdır: Geleneksel bir sternal (göğüs kemiği, iman tahtası) kesi geçirdiyseniz, göğüs kemiğinizi kapatmak için sternal teller kullanılmıştır. Cilt altı doku ve cildiniz eriyebilen dikişlerle kapatılmış ise dikiş alma olmayacaktır.
Minimal invaziv ameliyat geçirdiyseniz, muhtemelen sternumunuz açılmadan/ kısmi açılarak; veya kaburgalar arasından ameliyatınız yapılmıştır ve çok daha küçük bir kesiğiniz vardır.
Kasıklarınızda, bacaklarınızda veya kolunuzda küçük kesilerin yanı sıra göğüs tüplerinden, kalp pili tellerinden veya intravenöz (IV) hatlardan küçük yaralar da olabilir.
Tüm kesilerinizi ve yaralarınızı her gün enfeksiyon belirtileri açısından inceleyin. Taburcu olduktan sonra kesiklerinizi ovalama yapmadan yumuşak sabun ve ılık su ile yıkamak güvenlidir ve 10 dakikayı geçmeyen duşlar alabilirsiniz. Kurulama için temiz havlu kullanınız. Yarada akıntı /sızıntı yoksa üzerini pansuman malzemesi ile kapatmanıza gerek yoktur. Yara yerlerinize doktorunuzun önermediği krem yağ vs sürmeyiniz. Kabuklar kendiliğinden bile düşebilir. Bir ay sonra normal banyo yapabilirsiniz. İlk bir yıl içinde güneşe maruz kaldığında yara izi daha fazla pigmente (daha koyu) olacaktır.
Aşağıdakilerden belirtilerden herhangi birine dikkat edin:
- Kesi hattının artan hassasiyeti
- Kabuğun kenarlarında artan kızarıklık veya şişme
- Kesi hattından herhangi bir drenaj (akıntı/ sızma)
- Kalıcı ateş
Cerrahi yapılan bacağınızın bakımı:
- Bacak yaranıza yukarıda anlatıldığı gibi özen gösterin.
- Bacak bacak üstüne atmaktan kaçının; dolaşımı bozabilir.
- Tek bir pozisyonda oturmaktan veya uzun süre ayakta durmaktan kaçının.
- Ayağınızı bir tabure veya sehpa üzerinde kaldırın. Ayrıca bir kanepede uzanabilir ve yükseltebilirsiniz.
- Bacağınızı şişlik açısından her gün kontrol edin. Şişme bacağınızı kaldırdığınızda azalmalıdır, ancak ayakta durduğunuzda tekrarlayabilir. Bacakta şişme devam ederse veya daha da kötüleşirse doktorunuza haber verin.
- Elastik çorap önerilmişse taburcu olduktan sonra en az iki-dört hafta kadar giyilmesi şişmeyi azaltmaya yardımcı olur. Çoraplarınızı yatmadan önce çıkarın. Yumuşak sabun ve ılık su ile çoraplar yıkanabilir.
İLAÇLAR
Doktor ayrılmadan önce size reçeteler verecektir. Cüzdanınızda veya çantanızda ilaçlarınızın, dozajlarınızın ve alınacak zamanların güncel bir listesini tutun.
YAN ETKİLER:
Aşağıdaki taraflardan herhangi birine sahipseniz ilaçlardan kaynaklanan etkiler varsa, doktorunuzu aramalısınız:
- Aşırı mide bulantısı, ishal, kabızlık veya karın ağrısı
- Kusma
- Ayakta dururken baş dönmesi veya baş dönmesi
- Bilinç bulanıklığı
- Ellerde ve ayaklarda karıncalanma
- Son derece yavaş veya hızlı nabız
- Deri döküntüsü
- Olağandışı morarma veya kanama
- AKTİVİTE
Aktivite esnasında kendinizi yetersiz hissederseniz herhangi bir aktiviteyi derhal durdurun.
Nefes almada zorluk, düzensiz kalp atışları fark etme, bayılma, baş dönmesi veya göğüs ağrısı varsa belirtiler geçene kadar dinlenin. 20 dakika içinde azalmazsa doktorunuzu arayın.
Duş: Taburcu olduktan sonra duş alabilirsiniz. Yara yerleri tam iyileşene kadar uzun süre banyoda kalmaktan ve aşırı sıcak sudan kaçının. Göğüs kesiniz iyileşiyorsa ve drenaj yoksa hızlı bir duş almakta sorun yoktur (en fazla 10 dakika). Kesi bölgenizi küvete batırmayın. Su sıcaklığı ılık olmalıdır çok sıcak veya soğuk olmamalıdır. Aşırı su sıcaklıkları bayılmanıza neden olabilir. Yalnızca sabun ve su kullanın. Cildi nazikçe kurulayın.
Elbise: Rahat ve bol giysiler giyin. Kesilerinize aşırı baskı uygulamayın.
Dinlenme: İyileşme sürecinde dengeli bir dinlenme ve egzersiz yapmanız gerekir.
Aktiviteler arasında dinlenin, kısa uykular faydalıdır; yemek sonrası egzersiz öncesi 30 dakika kadar dinlenin. Göğüs korsesi tavsiye edilmişse 3-4 hafta kullanmanızda fayda olacaktır. Göğüs kemiğinin kaynaması 6-8 haftayı bulabilmektedir. Bu esnada yan olarak yatmak; bel sabitken vücudun üst kısmında sağa sola dönüş hareketi yapmak ve öne eğilip yük kaldırmak kemik kaynaması esnasında problem yaratabilir. Sırt üstü baş yüksekte veya düz yatmak kaynamayı kolaylaştıracaktır.
Yürümek: Egzersiz yapmanın en iyi yollarından biridir. Kalp kasında ve tüm vücuttaki dolaşımı arttırır. Kademeli olarak artırmak önemlidir. Kendi hızınızda yürüyün, yorulunca durun ve dinlenin. Haftada üç - dört gün yarım saat olarak düz zeminde planlama yapabilirsiniz.
Gün boyunca aktivitelerinizi yavaş yavaş hızlandırmanız önemlidir. Bir seferde çok fazla egzersiz yapmaya çalışmayın. Kötü havalarda, kapalı alanlarda yürüyebilirsiniz. Soğuk havalarda ağzınızın ve burnunuzun çevresinde bir fular veya maske takın.
Merdivenler: Doktorunuz size farklı bir şekilde söylemediği sürece merdivenleri kullanabilirsiniz. Yavaş bir hızda kullanın ve yorulursanız dinlenin. Merdiven küpeştelerini kullanırken kollarınızla kendinize çekmeyin. Ağırlıklı olarak bacaklarınızı kullanın.
Cinsel İlişki: Kendinizi rahat hissettikten sonra başlayabilirsiniz. Birçok hasta için doktor aksini belirtmedikçe bu yaklaşık iki ila dört haftayı bulabilmektedir.
Araç Kullanma: Herhangi bir arabada yolcu olarak bulunabilirsiniz. Ameliyattan sonraki altı hafta içinde araba kullanmaktan, açık havada bisiklet sürmekten veya motosikletten kaçının. Bu zaman aralığı göğüs kemiğinizin (sternum) iyileşmesi için gerekli süredir. Uzun seyahatlerde iki saatte bir arabadan inip birkaç dakika dolaşmak faydalı olur.
Yük Kaldırma: Sternum iyileşirken vücudunuzu çok fazla zorlamamalısınız. Altı hafta boyunca 5 kg dan daha ağır bir şey kaldırmaktan, itmekten veya çekmekten sakının. Buna çocukların taşınması, bakkaliye eşyaları, valizler, çim biçme, süpürme ve ev eşyalarını taşımak dahildir. Özellikle bir şey kaldırırken veya tuvalette iken nefesinizi uzun süre tutmayın.
İş: Çoğu hasta ameliyat sonrası durumuna göre hafif işlere 6-12 hafta sonra başlayacak kadar kendini iyi hisseder.
Ziyaretçiler: Ziyaretçilerinizi ilk birkaç hafta için sınırlayın. Yorulursanız, izin isteyin ve uzanın. Ziyaretçileriniz anlayacaktır.
Dini Vecibeler: İlk 10 günlük dönemden sonra oturarak namaz kılabilirsiniz. Usule uygun namaz için 6-8 haftayı beklemek gerekebilir. İlk 3 ay oruç tutmanız önerilmez. Şeker hastalığınız yoksa diğer zamanlarda oruç için doktorunuza danışınız.
İZİN VERİLEN AKTİVİTELER
İlk 6 hafta
- Hafif ev işleri (toz alma, sofrayı kurmak, bulaşık, giysiler katlama)
- Hafif bahçe işleri (çiçek budamak)
- İğne işi, okuma
- Yemek pişirmek
- Merdiven çıkma
- Küçük mekanik işler
- Alışveriş yapmak
- Spor etkinliklerine katılmak,
- Film izleme ve restoranda yemek yeme
- Arabada yolcu olarak seyahat
- Yürüme, sabit bisiklet
- Saçları şampuanlamak
- Oyun kağıdı /oyun
6 Hafta Sonrası
- İlk altı hafta faaliyetlerine devam edin
- Eğer işiniz ağırlık kaldırma gerektirmiyorsa işe yarı zamanlı dönebilirsiniz,
- Ağır ev işleri (süpürme, çamaşır yıkama…)
- Ağır bahçecilik (çim biçme, yerden yaprakları tırmıklama)
- Ütüleme
- İş veya eğlence seyahat
- Balık tutma, tekne gezintisi
- Hafif aerobik (ağırlık yok)
- Tasmalı yürüyen köpek gezdirme
- Küçük bir araba veya kamyon kullanmak
3 aydan sonra
- Ağır ev işi
- Ağır bahçe işleri (kürekle)
- kar, kazma)
- Spor: tenis, bowling, golf, yüzme, avcılık
- Bisiklet…
- Motosiklet sürme
DİYET
Taburcu olduktan sonra az yağlı, tuz ilavesiz diyet öncelikli tavsiye olacaktır. Gelecekte tekrar anjiyoplasti veya ameliyat, kalp krizi geçirme riskinizi azaltmanıza faydalı olacaktır. Yağdan alınacak kalori yüzde 30’dan daha az olmalıdır. Kilonuzu kontrol etmeye çalışın ve daha az doymuş yağ ve kolesterol yemeye çalışın. Diyetle doymuş yağ alımının azaltılması ve tekli doymamış ve çoklu doymamış bitkisel yağ ile değiştirilmesi, statin tedavisi ile elde edilen azalmaya benzer şekilde kalp damar hastalıklarında riski yaklaşık % 30 oranında azaltmıştır.
Kolesterol alımı günde 300 miligramdan az olmalıdır. Sodyum alımı günde 2.400 miligramdan (2.4 gram) fazla olmamalıdır. Yemek pişirirken veya masada tuz eklemekten kaçının.
KAPAKCIK AMELİYATI OLMUŞ HASTALARDA DİŞ KOMPLİKASYONLARININ ÖNLENMESİ
Ağzınızdaki bakteriler kan dolaşımınıza diş etlerinizden girebilir ve kalp dokularınıza ve kapakçıklarınıza bulaşabilir. Bu riski, dişlerinizi fırçalamak ve diş ipi kullanmak gibi düzenli ağız hijyeni uygulamalarını takip ederek azaltabilirsiniz.
Dişçiye gittiğinizde:
- Diş hekiminize kapakçık ameliyatı geçirdiğinizi söylediğinizden emin olun.
- Diş ağrısı veya apse gibi acil bir sorun olmadıkça ameliyatınızdan en az altı ay sonra diş muayenesi yaptırmayın.
- Bundan sonra yılda en az bir kez bir diş hekimine görünün.
- Herhangi bir diş temizliği veya tedavisinden önce antibiyotik almalısınız.
ACİL DURUM BELİRTİLERİ
- Parlak kırmızı dışkı
- Ameliyat öncesi ile benzer göğüs ağrısı (anjina benzeri)
- Üşüme veya ateş
- Parlak kırmızı kan öksürmek
- Bayılma
- 150 atım / dakikadan daha hızlı kalp atış hızı
- nefes darlığı veya yeni düzensiz kalp atış hızı
- Yeni başlayan mide bulantısı, kusma veya ishal
- Şiddetli karın ağrısı
- Dinlenerek geçmeyen nefes darlığı
- Kollarda veya bacaklarda ani uyuşma veya güçsüzlük
- Ani, şiddetli baş ağrısı varsa acil durumdur; hastaneye gitmeniz gerekir.
EĞER
- 24 saat içinde iki kez 38.0 C'den yüksek yüksek sıcaklık
- Aşırı yorgunluk
- Baldırda parmakla işaret edildiğinde daha da kötüleşen ağrı
- Kesilerden kalıcı kanama veya sızıntı
- Derin nefes alırken batıcı ağrı
- Deri döküntüsü
- İdrar yolu enfeksiyonu: sık idrara çıkma, yanma, kanlı idrar
- Kötüleşen ayak bileği şişmesi veya bacak ağrısı
- Kötüleşen nefes darlığı varsa doktor kontrolünü gerektirir
